توجه به مسائل روز جهان اسلام، معرفی علما و شخصیت­های مؤثر معاصر مسلمان در خارج از کشور و فعال شدن واحد ترجمه در ترجمه و چاپ بیش از ۴۰ کتاب و در دست ترجمه و نشر بودن ۲۰ کتاب جدید در این زمینه در دفتر نشر معارف باعث شده است توجهی به این بُعد تازه از فعالیت­های نشر معارف بپردازیم. در این راستا، گفتگویی با یاسر عسگری، کارشناس کتاب دفتر نشر معارف و عضو دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی انجام دادیم که مشروح آن را در ادامه می خوانید.

* از شروع فعالیت­ های دفتر نشر معارف در زمینه مسائل جهان اسلام برایمان بگویید.

تجربه مطالعه و پژوهش درباره مسائل جهان اسلام و همکاری و فعالیت در بخش بین الملل پژوهشگاه جامعه المصطفی(ص)، گروه مطالعات اسلام و غرب پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه، همکاری و ارتباط با اتحادیه امت واحده، مرکز فرهنگی میثاق، موسسه گفتگوی دینی حجت الاسلام غریب رضا، موسسه اندیشه شرق در عرصه آمریکای لاتین و فعالیت در سرویس بین ‏الملل نشریات «سوره» و «راه» و «پگاه حوزه» و «حلقه وصل» و ارتباطات و همچنین علاقه مندی به مسأله جهان اسلام و بین الملل و باور به ایده جهان طونی یا انترناسیونالیسم اسلامی و... باعث شده است که از ظرفیت­ها و مسائل این حوزه آشنایی و اطلاع داشته باشیم و این پس­ زمینه ­ها، باعث شد که با توجه به نیاز مخاطبان و مشورت از کارشناسان این حوزه، سیاستگذاری و برنامه‌ریزی خاص و ماندگاری را در این حوزه در نشر معارف پیگیری کنیم. 

خوشبختانه نشر معارف در دوره مدیریت جدید آن، به خاطر فعالیت­های چشمگیر سال­های اخیر و ابتکارات فراوانش در راه­اندازی ۲۶ مرکز توزیع کتاب و محصولات فرهنگی با نام تجاری «پاتوق کتاب» در مراکز استان­ها، ارتقای فنی و کیفی کارکنان، اعتماد روزافزون نویسندگان به نشر، سرعت بالای چاپ و زمان مند نبودن پروسه نشر و چاپ کتابها، کیفیت مناسب و رو به رشد کتابهای چاپ شده و... در نشر معارف باعث شده است که اساتید و پژوهشگران بسیاری در دو سه سال اخیر تمایل داشته باشند که آثارشان در دفتر نشر معارف چاپ و توزیع شود. حتی افرادی که کتاب­شان را در انتشارات­ های دیگر منتشر کرده ­اند باز هم تمایل دارند که حداقل کتاب­ هایشان در فروشگاه زنجیره­ای پاتوق کتاب توزیع شود یا نشر معارف توزیع انحصاری و پخش کتابهایشان را بر عهده بگیرد.

دفتر نشر معارف بیش از این در حوزه ترجمه کمتر ورود پیدا می‌کرد و بستگی به مراجعه مترجمان کتابها را چاپ می‌کرد، اما برنامه منظمی در این حوزه نداشت. در دوره مسئولیت بنده، نخستین کتاب­هایی که در زمینه مسائل جهان اسلام در سه سال پیش برای چاپ به نشر معارف رسید، و شروع کارهای این حوزه کتاب «یهودی کیست؟» نوشته عبدالوهاب المسیری (یهودپژوه برجسته مصری)، کتاب «اویس خمینی» درباره جنبش حوثیان یمن و دیدگاههای شهید حسین الحوثی از حجت الاسلام غریب رضا (مدیر موسسه گفتگوی دینی) و کتاب «انقلاب اسلامی ایران؛ از انقلاب تا حکومت» نوشته دکتر علی ابوالخیر (استاد علوم سیاسی دانشگاه دلتای مصر) و «امام خمینی(ره) در حافظه نجف اشرف» نوشته احمدرضا مؤمن (نویسنده و پژوهشگر عراقی) با ترجمه دکتر احمد نادری و علیرضا طاقتی بود.

*چاپ این کتاب از چه جهت حائز اهمیت بود؟

از این جهت که که یک یهودپژوه بزرگ مصری، هویت یهودی را طی قرون مختلف بررسی می‌کند و سوء استفاده صهیونیسم را از این مسأله برملا می‌کند. کتاب دکتر علی ابوالخیر مصری هم نکات مهمی را برای مخاطبان فارسی زبان ما آشکار می‌کند. اگر کسی نام نویسنده کتاب را حذف کند، ولی متن کتاب را بخواند فکر می کند که یک استاد انقلابی یا یک استاد دانشگاه معتقد به امام و انقلاب، چنین کتابی نوشته است. البته این مطلب برای بنده تازه نبود، چرا که اساتید و شخصیت‌هایی خارجی (چه مسلمان و چه غیرمسلمان) را طی فعالیت‌های مطبوعاتی و پژوهشی پیش از این دیده بودم که از خیلی از این انقلابیون اصطلاحی ما و مدعیان انقلابی و ولایتمداری کشور، انقلابی‌ترند و دقیق‌تر از ما ایرانیان و نیروهای حزب اللهی، مباحث رهبری و امام خمینی(ره) را رصد و پیگیری می‌کنند. طرفداران بین‌المللی انقلاب اسلامی و امام و رهبری ظرفیت ناشناخته و کمتر شناخته شده‌ای است که متأسفانه مردم و مسئولان ما کمتر ارزش و اهمیت آن را می‌دانند. امری که در دیپلماسی عمومی و فرهنگی می تواند بسیار موثر باشد

متأسفانه دانشجویان و جوانان ما و خصوصاً انقلابیون و هیأتی‌های ما کمتر می‌دانند که امام و انقلاب آن قدر که در ایران طرفدار و حامی دارد، در خارج از کشور هم دارد. یک غفلت جدی ما این است که آنها را نشناختیم یا خیلی کم شناخته ایم و با آنها ارتباط نگرفتیم یا اینکه ارتباطات بسیار محدودی داشته ایم. به نظرم یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات ما این است که انقلاب اسلامی را در بعد جهانی و جهان اسلامی نبینیم و آن را فقط در ایران یا مذهب شیعه محدودش کنیم. مثلاً بدانیم در بدو پیروزی انقلاب اسلامی در افغانستان، پاکستان، هندوستان، عراق، ترکیه، مصر، کویت، لبنان، و... افراد زیادی به جُرم طرفداری یا هواداری از انقلاب و امام(ره) (به اصطلاح خودشان به جرم خیمینیست بودن) زندانی و شکنجه شدند یا حتی شهید شدند. خصوصاً در افغانستان که حدود ۳۰۰۰ نفر به شهادت رسیدند.

اخیراً یکی از دوستان فعال ما در امت واحده کتابی به زبان ترکی درباره شهید تکین، اولین شهید انقلاب اسلامی در ترکیه برایم آورده بود تا در صورت امکان ترجمه شود؛ شخصیتی که تاکنون ما حتی اسمش را نشنیده ایم. از این دست افراد فراوانند. با توجه به هجمه رسانه های غربی و غربگرا در تیره و تار نشان دادن انقلاب و همچنین تک و تنها نشان دادن انقلاب اسلامی ایران در جهان و ترویج روحیه عافیت گرایی در جامعه، سعی کردیم به مقابله با این برنامه ها بپردازیم. لذا سعی کردیم آثار هواداران غیرایرانی انقلاب اسلامی و امام(ره) را برای مخاطبان داخلی ترجمه کنیم. متأسفانه این تبلیغات منفی بر بسیاری از دولتمردان و سیاسیون جامعه ما موثر بوده است و حتی باعث تغییرات بنیادی سیاست های خارجی دولت شده است و باعث شده است که دولت برای دلخوشی نظام سلطه و سازش با کدخدای جهان، تا حد ممکن از گروههای حامی و همسوی انقلاب اسلامی فاصله بگیرد و برعکس به دولتهای همسوی نظام سلطه نزدیک شود. از سویی گرایش و رویکرد غلط عافیت طلبی و توجیه آن در بخش قابل توجهی از بدنه دولت و حاکمیت فراوان شده است. از سویی عده‏ای علیرغم شعارها و ادعاهایشان، در عمل دارند با نگاههای صرفاً مادی یا ناسیونالیستی، انقلاب اسلامی را در هویت ایرانی محدود و عقیم می‌کنند و کردند؛ نگاه‌های مادی‌گرایانه و روبنایی و قشری به انقلاب اسلامی و آرمان‌های امام و رهبری یکی از خطرات جدی ای هست که در جامعه ما دائماً و با توان بسیار زیاد، در حال تبلیغ و پُمپاژ است.

* از کارهایی که با این رویکرد در این زمینه انجام دادید، خبر بدهید؟

ما در خصوص ترویج نگاه جهان اسلامی، جهان وطنی، جهان شهری یا به تعبیری که گویا نیست، ولی مصطلح است؛ یعنی انترناسیونالیسم اسلامی برنامه‌هایی ریختیم و تا حد توان اقداماتی را انجام دادیم. امید که مورد نظر اهل نظر و مخاطبان قرار بگیرد و با استقبال خودشان، ما را در این مسیر مصمم‌تر بکنند. اولین کار اینکه علما و شخصیت‌های برجسته اسلامی معاصر (چه عرب و چه غیرعرب) که همسویی عقیدتی یا سیاسی‌تری به انقلاب اسلامی و امام خمینی(ره) داشته‌اند را شناسایی کنیم و آثاری که درباره انقلاب اسلامی، امام خمینی(ره) و مسائل جهان اسلام، نقد سیاست‌های آمریکا و غرب و... دارند را برای ارزیابی و ترجمه، گردآوری می‌کنیم. دومین کار، توجه به مسائل و موضوعات روز جهان اسلام بود؛ خصوصاً مسائلی که کمتر درباره آن کار اطلاع‌رسانی یا پژوهشی انجام می‌شود؛ مثلاً یمن، بحرین، عراق، لبنان، افغانستان، پاکستان، کشمیر، هند، مصر، نیجریه و... و سومین کار هم سفارش تألیف یا ترجمه کتاب درباره مسائل مناطق مختلف جهان و کمتر توجه شده مانند آفریقا و آمریکای لاتین بود.

برای کارهای دسته اول مجموعه‌ای تحت عنوان «آثار اندیشمندان مسلمان معاصر» در میان شخصیت های فکری و فرهنگی برجسته مسلمانان عرب و غیرعرب (اروپایی و آمریکایی) را برای ترجمه یا گردآوری و تدوین انتخاب کردیم.آثار اندیشمندان معاصر عرب را به ویژه از علمای شیعی معاصر کشورهای عربی آغاز کردیم که غالب آن­ها از شاگردان و مرتبطین آیت‏ الله شهید صدر بودند. آیت ‏الله سید کاظم حسینی حائری (از شاگردان برجسته آیت‏الله شهید صدر)، علامه آیت‏الله آصفی و علامه عبدالهادی الفضلی، علامه جعفر مرتضی عاملی، آیت‏ الله عفیف نابلسی، آیت ‏الله شهید سید محمد صدر، آیت‏ الله سید عبدالله الغریفی، استاد سید صدرالدین قبانچی (امام جمعه نجف)، آیت ‏الله شیخ عیسی قاسم (رهبر شیعیان بحرین)، استاد عبدالوهاب حسین (رهبر انقلاب بحرین)، شیخ نعیم قاسم (معاون دبیرکل حزب‏الله لبنان)، اکرم برکات، شیخ زاکراکی نیجریه، آیت ‏الله شیخ حسین الراضی عربستان و استاد احمد راسم النفیس مصری و... از جمله این شخصیت‌ها هستند که از هر کدام حداقل یکی دو کتاب در دست ترجمه یا تدوین است و از آیت ‏الله سید کاظم حائری سه کتاب «شهید صدر»، «امامت و رهبری جامعه» و «مفاهیم تربیتی در سوره یوسف(ع)» ترجمه و منتشر شد.

از مرحوم علامه عبدالهادی الفضلی(ره) که بسیار مورد توجه رهبر معظم انقلاب و نماینده ایشان در عربستان بودند، و رهبر معظم از قلم و خدمات ایشان تجلیل کردده‌اند، هم تاکنون ۶ کتاب کوچک و کم­حجم ترجمه کرده‌ایم و با یونیفورمی که برای طرح جلدهای آثار ایشان در نظر گرفتیم بنایمان این بوده است که مخاطبان‌مان حداقل با چهره ایشان هم آشنا باشند؛ کتاب  هایی مانند «راهبردهای اسلام» و «گسترش ارزش‌ها در پرتو اسلام» (ترجمه علیرضا اشرفی نسب)، «شیعه امامیه» (ترجمه دکتر نوری کیذقانی)، «اهل بیت(ع)؛ بررسی واژگانی و اصطلاحی» (ترجمه دکتر فسنقری)، «قیام امام حسین(ع) در پرتو نص و سند» (ترجمه اسماء خواجه زاده). که همگی در قطع پالتویی و در حجم ۵۰ تا ۱۲۰ صفحه منتشر شده‌اند و پس از این مرحله چاپ آثار حجیم‌تر و عمیق‌تر و ماندگارتر ایشان در دست اقدام است مانند کتاب «احیاء و اقول تمدن اسلامی» (با ترجمه دکتر مجیدی) یا «مقاصد شریعت» ایشان و همچنین ترجمه کتاب زندگی و اندیشه‌های ایشان که توسط مرکز الحضاره در بیروت منتشر شده است.

از آیت ‏الله علامه جعفر مرتضی عاملی هم سه کتاب «تاکنیک‌های جنگی دفاع از مرزهای اسلامی در دعای اهل ثغور (مرزبانان) امام سجاد(ع)»، «شبهات یهودی» و «خاخام شکست خورده» ترجمه و منتشر کرده‌ایم و آثار تفسیری و معارفی فراوانی از ایشان هم هست که متأسفانه تاکنون ترجمه نشده است و جامعه فرهنگی ما فقط دو سه مجموعه ارزشمند تاریخی ایشان مانند «الصحیح من سیره نبی الاعظم(ص)» یا «زندگانی سیاسی امام رضا(ع)»، «خوارج و امام علی(ع)» و کتبی مثل «شهر اسلامی» و «مذهب ابن عربی» و... از ایشان را دیده است و بسیاری از آثار معارفی ایشان اصلاً در بین مخاطبان فارسی زبان دیده نشده است. به نظرم اگر کتب تفسیری و معارفی ایشان هم ترجمه شود تلقی بسیاری از مخاطبان درباره شخصیت ایشان به عنوان مورخ صرف تغییر خواهد کرد و دید عمیق‌تر و جامع‌تری نسبت به ایشان ایجاد خواهد شد. مثلاً کتابچه‌ای که درباره مقبوله عمر بن حنظله و ولایت فقیه دارند یا شعر بلندی که درباره‌ی امام خمینی(ره) و شهدا دارند، که کمتر شخصیتی اطلاع دارد و بعد از گذشت حداقل بیست سال، متأسفانه هنوز ترجمه و منتشر نشده است.

شخصیت ارزنده دیگر، اندیشمند بزرگ و متواضع مرحوم آیت‏الله آصفی(ره) است که ایشان هم علاوه بر جایگاه ارزشمندی که در مسائل فقهی و کلامی و قرآنی داشتند، نماینده رهبر معظم انقلاب در عراق بودند. متأسفانه توفیق نیافتیم که اولین اثر ترجمه‌ای ایشان در نشر معارف در زمان حیات ایشان چاپ شود، ولی تمام سعی‌مان این است که تا جایی که در توان داریم در ترجمه آثار متنوع و نوآورانه ایشان به کار بگیریم. اگرچه در سالهای منتهی به درگذشت ایشان، از سوی نهادهای حوزوی مانند دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم بزرگداشتی برای ایشان در نظر گرفته شد و برخی آثار و مقالات و گفتگوهای ایشان در حدود ۱۸ مجلد منتشر شد، ولی غالب این آثار قبلاً ترجمه شده بود و فقط در قالب جدیدی عرضه گشت و کتاب جدیدی به آن معنا ترجمه نشد. فقط در یک الگوی جدید به صورت یک مجموعه منتشر شد. سه کتاب ترجمه شده از ایشان در نشر معارف، کتاب «نقش دین در زندگی بشر» و «عشق الهی در نیایش‌های اهل بیت(ع)»  (ترجمه دکتر نوری کیذقانی و همکارانشان از دانشگاه حکیم سبزواری سبزوار) و «درنگی با شیخ برّاک» (نقدی بر دیدگاههای ضد شیعی استاد دانشگاه ام القرای مکه) ترجمه شد. هم اکنون چند کتاب دیگر ایشان مانند «امت واحده» از ایشان ترجمه شده و در دست انتشار می‌باشد.

آیت‏ الله عفیف نابلسی، رئیس هیأت علمای جبل عامل لبنان و شاگرد شهید صدر هم شخصیت دیگری است که نشر معارف تاکنون چند کتاب از ایشان ترجمه و منتشر کرده است. آیت ‏الله عفیف نابلسی هم اکنون از علمای برجسته و مبارز لبنان و حامی معنوی مقاومت اسلامی منطقه و به ویژه جنبش مردمی حزب‏الله است که در شهر «صور» حوزه علمیه دارد و نماز جمعه برپا می­کند. هم اکنون دو کتاب «اسرار و ناگفته‌های زندگی شهید صدر» و «عروج تا ملکوت» (شرح حدیث عنوان بصری) از ایشان ترجمه و منتشر شده است و دو کتاب «ده گفتار» و «فرازی از زندگی معصومین(ع)» ایشان مراحل آماده‌سازی قبل از چاپ را می‌گذراند. ایشان کتابی درباره امام خمینی و انقلاب اسلامی دارند که متأسفانه تاکنون نتوانسته‌ایم تهیه کنیم، اما به محض دریافت و تهیه، به ترجمه و نشر آن اقدام می‌کنیم.

در بحرین شخصیت‌ها و علمای مبارز و برجسته‌ای داریم که شناخته شده‌ترین آنها برای ما ایرانی‌ها، آیت‏الله شیخ عیسی قاسم است که اخیراً توسط رژیم آل خلیفه سَلب تابعیت شده است. به همت آقای نوروزی، این دوست طلبه‌مان از ایشان حدود ۱۰ کتاب در زمینه‌های مختلف معارفی و تفسیری و مسائل سیاسی و اجتماعی تهیه کردیم که خوشبختانه یک جلد آن ترجمه شده و در مرحله انتشار قرار گرفته است و بقیه مجموعه هم تا پایان پاییز ترجمه می‌شوند و به یاری خدا، تا پایان سال جاری منتشر می‌شوند. شخصیت برجسته دیگر بحرین که برای مخاطبان ما ناشناخته است استاد عبدالوهاب حسین است که جرقه‌های اولیه انقلاب اخیر بحرین را ایشان زده است. از استاد عبدالوهاب حسین که متأثر از اندیشه‌های شهید صدر و امام خمینی است، کتاب «بازخوانی خطبه‌های انقلابی امام حسین(ع)» ترجمه شده است که در مرحله آماده‌سازی برای چاپ قرار دارد و در همین ایام محرم منتشر می شود. سه کتاب دیگر ایشان مانند «فی رحاب اهل بیت(ع)» نیز در دست ترجمه است.

آیت‏ الله سید عبدالله الغریفی هم شخصیت برجسته و مبارز بحرینی است که نقش بسزایی در انقلاب و هدایت مردم بحرین دارد که دو کتاب «امام خمینی؛ سیره، مبارزات و اندیشه ها» و «افسردگی روحی؛ علل و پیامدها» از ایشان ترجمه شده و در مرحله آماده سازی جهت نشر است و چند کتاب دیگر هم از ایشان در دست ترجمه است. مجموعه سخنرانی های شیخ زهیر عاشور، روحانی جوان انقلابی بحرین را در زندان نیز ترجمه کرده ایم که به زودی با نام «تغییر در راه خدا» منتشر می شود. دفاعیات انقلابیون بحرینی هم ترجمه شده است و در حال آماده سازی برای چاپ است. متأسفانه تاکنون آثاری از شیخ عبدالجلیل مقداد و بقیه شخصیت‌های انقلابی بحرین به دست نیاوردیم، ولی درصدد هستیم که آثار آنها را به فارسی ترجمه و منتشر کنیم.

در کنار بحرین، از اوضاع فرهنگی و دینی عربستان هم غافل نبودیم. هم اکنون کتاب «وحدت اسلامی از منظر اهل بیت(ع)» نوشته آیت‏الله شیخ حسین الراضی، عالم مبارز و برجسته عربستانی ترجمه کرده‌ایم که متأسفانه اخیراً رژیم سعودی ایشان را زندانی کرده است. اگر نتوانستیم و فرصت نشد برای عالم مجاهد شیخ باقر النمر کاری انجام بدهیم، اما تلاش‌مان این است که برای بقیه علما و شخصیت‌های انقلابی عربستان کتاب ترجمه و چاپ کنیم. از سویی چند کتاب‌انتقادی درباره فضای اجتماعی و سیاسی عربستان سعودی و تاریخ رژیم آل‌سعود درصدد ترجمه داریم تا شناخت جوانان و اساتید و مسئولان و مخاطبان نشر از این همسایه جنوبی ما دقیق‌تر و بیشتر شود تا بتوانیم با شناخت دقیق و جامع‌تر، برنامه‌های مناسب‌تری در ارتباط با عربستان داشته باشیم. دو کتاب درباره وضعیت مسلمانان و شیعیان نیجریه و گفتارهای شیخ زاکراکی داریم.

از سویی کتاب «اطلس رهبران» را با همکاری پژوهشگاه تمدن توحیدی منتشر کردیم که به معرفی و بررسی متنفذترین جریان‌های زنده اهل سنّت و رهبران مذهبی آنها می پردازد. در کار خودش یک تحقیق ارزشمند و بسیار به روزیست لذا مورد استقبال نخبگان و علمای برجسته قرار گرفت و در مدت کوتاهی به چاپ دوم رسید.

* کمی درباره این کتاب توضیح دهید

این کتاب در شش بخش و یک پیوست نوشته شده است: جریان سنتی، جریان نوسلفی، جریان سلفی، جریان جهادی، جریان صوفیه و نومبلغان و پیوستی به نام وقایع نگاری. در این اندیشه و عملکرد شخصیت هایی مثل «احمد الطیب؛ شیخ الازهر»، «فتح الله گولن؛ رهبر جنبش هزمیت»، «مصطفی بسری؛ رئیس عام نهضت العلمای اندونزی»، «عبدالله بن بیه؛ برجسته ترین عالم مالکیه»، «طاهر القادری؛ مهمترین چهره مذهبی بریلوی ها»، «یوسف القرضاوی؛ رهبر معنوی اخوان المسلمین»، «صفوت حجازی؛ عالم مطرح طیف قطبی اخوان»، «عطاء ابورشته؛ امیر حزب التحریر»، «صالح الفوزان؛ عضو هیأت کبار علمای سعودی»، «ابواسحاق الحوینی؛ چهره اصلی سلفیه البانیه»، «عبدالرحمان عبدالخالق؛ چهره اصلی سلفیه حرکیه»، «محمدتقی عثمانی؛ چهره بارز دیوبندیه»، «محمد عبدالوهاب صاحب؛ امیر جماعت تبلیغی در پاکستان»، «ابومحمد المقدسی؛ رهبر معنوی القاعده»، «ابوبکر البغدادی؛ امیر دولت اسلامی عراق و شام»، «هشام الکبانی؛ شیخ طریقت نقشبندی ـ حقانی»، «عمرو خالد؛ پیشکسوت مبلغان» و «ذاکر نایک؛ شهیرترین چهره اسلامی شبه قاره» و... بیان می شود. در بررسی هر یک از این چهره ها تلاش شده است علاوه بر جریان‌شناسی فکری و اندیشه سیاسی آنها، اطلاعاتی درباره تأثیرگذاری در مورد میزان نفوذ، اثرگذاری و همچنین راهبردهای هر یک از این چهره‌ها برای توسعۀ نفوذ جریان مربوط به خود، ارائه شود. لذا محدود به جریان شیعی نبودیم و سعی کردیم اندیشمندان و مبلغان و فعالان اهل سنت معاصر را معرفی کنیم.

در حال حاضر، کتاب‌هایی از شیخ نعیم قاسم (معاون دبیر کل حزب‏الله لبنان)، شیخ اکرم برکات عاملی، مباحث اخلاقی آیت‏الله شیخ بشیر نجفی (از مراجع تقلید فعلی عراق)، سید صدرالدین قبانچی (امام جمعه فعلی نجف و شاگرد شهید صدر)، دکتر سمیر سلیمان، طلال عتریسی، احمدحسین الخشن، دکتر احمد راسم بالنفیس و احمد مجدی حسین مصری و... نیز در دست ترجمه داریم. 

* برای معرفی آثار اندیشمندان غیرعرب جهان اسلام چه کرده‌اید؟

متاسفانه کارهای زمین‌مانده در این حوزه فراوان است. علیرغم تلاش‌هایی که در این زمینه انجام شده، اما به نسبت شخصیت‌ها و هواخواهانی انقلاب و امام(ره) در جهان، از هر دین و مسلکی دارند، کار درخوری انجام نشده است. تاکنون در این حوزه اساتید و شخصیت‌هایی شناسایی شده‌اند. ترجمه و نشر برخی آثار این شخصیت‌ها زمانبر است، شخصیت‌هایی مثل مرحوم دکتر کلیم صدیقی، محمد العاصی، ظفر بنگاش، یوسف الخباز، پرویز شفیع، مظفر اقبال، دکتر یحیی بونو، رشید بن عیسی و ... که در حال حاضر با توجه به اولویت‌ها، آثار دکتر کلیم صدیقی و شاگردان ایشان در اولویت کارها قرار گرفت و به خاطر اولویت‏های جدید نشر، حجم بالای کارها و مشکلات پخش و توزیع کتابهای تولید شده در این حوزه، سرعت کار کمی کُند شده است. امید که اساتید، مسئولان و علاقمندان مباحث جهان اسلامی با استقبال از این کارها، سرعت تولید و چاپ این کتابها را تسریع ببخشند.

خوشبختانه تاکنون کتاب «اسلام دین بیداری» (محمد العاصی)، «جهان اسلام و خیزش آگاهی» و «میراث عظیم و امت خفته» (مظفر اقبال)، «انقلاب اسلامی ایران؛ بزرگ‌ترین چالش آمریکا» و «جهان اسلام؛ چالش‌ها، فرصت‌ها و رسالت‌ها» (ظفر بنگاش) از مقالات، گفتارها و گفتگوهای ترجمه و منتشر شده ایشان در نشریات و سایت‌های فارسی زبان در ده پانزده سال اخیر، گردآوری و تدوین و منتشر شده است و دو کتاب «امت پراکنده» دکتر کلیم صدیقی و «استعمارزدایی از اندیشه مسلمین» نوشته یوسف الخباز در دست نشر می‌باشد. متأسفانه تا بهبود شرایط توزیع تا اطلاع ثانویه، بقیه آثار این مجموعه منتشر نمی‌شود.

در خصوص مناطق هم درباره آمریکای لاتین تاکنون سه کتاب «افسانه سیاه» (شرح اشغال آمریکای لاتین)، «جستجوگران نور؛ روایتی از تازه مسلمانان آمریکای لاتین»، «نور حقیقت در آمریکای لاتین» منتشر شده است و سه کتاب «اسلام و مسیحیت در آمریکای لاتین معاصر»، «ما و آمریکای لاتین: مجموعه گفتگو با اساتید و کارشناسان ایرانی و لاتینی» و «بومیان آمریکای لاتین» در دست تدوین نهایی است. البته سفارش هایی در خصوص «اطلس رهبران مسیحی جهان» هم داده ایم که امیدواریم زودتر به اتمام برسد و در اختیار سیاستگذاران و مخاطبان فرهیخته قرار بگیرد.در خصوص آفریقا و مسائل کلی جهان اسلام هم «شناخت نامه آفریقا» و «ما و آفریقا» (گفتگو با اساتید و کارشناسان) و «ما و جهان اسلام» نیز مراحل نهایی تدوین را می‌گذراند. انشاءالله که چاپ این مجموعه‌ها برای پژوهشگران جهان اسلام و مسئولان و متولیان این حوزه مفید واقع شود و بتواند خیر و برکتی برای انقلاب و اسلام داشته باشد. 

از کارهایی که تا به حال موفق به انجام آن نشدیم هم نام ببریم: خاطرات و تجربیات اساتید، مبلغان مذهبی و تحصیلکرده های کشورهای مختلف، سفرنامه‌های فرهنگی و اجتماعی و مردم‏شناختی، دیدگاه غیرمسلمانان به انقلاب اسلامی، امام خمینی، دفاع مقدس و مواضع سیاسی کشورمان. متأسفانه تاکنون در خصوص جذب سفرنامه موفق نبودیم. اگرچه سفارش هایی دادیم ولی تاکنون سفرنامه جذاب و قابل قبولی با استانداردهای مدنظر خودمان دریافت نکردیم؛ در حالی که قالب سفرنامه هم جذاب و خواندنی است و هم بسیار مهم و کاربردیست. 

* آیا فعالیت‌های ترجمه نشر معارف محدود به آثار اندیشمندان معاصر مسلمان است یا بحث ترجمه آثار فاخر و متناسب با نیازهای کشور نیز در نظر دارید؟

قطعاً ما هم به ترجمه و جذب آثار فاخر و انتقادی در زمینه‌های مختلف نیاز داریم، ولی ترجمه و جذب آثار علمای مبارز و انقلابی اولویت اولیه ماست، ولی از حوزه ترجمه در موضوعات دیگر نیز غافل نیستیم و غافل هم نشدیم. گرچه در زمینه ترجمه آثار از زبان عربی تیم‌های ترجمه خوبی تشکیل داده‌ایم و توان خوبی را به دست آوردیم.

در زمینه ترجمه تاکنون چند کتاب ارزشمند منتشر کرده‌ایم که با استقبال مخاطبان و فرهیختگان مواجه شده است مانند «بهای نابرابری» نوشته جوزف استیگلیتز (برنده جایزه نوبل اقتصاد)، «بانکی برای فقرا» نوشته محمد یونس، اقتصاددان برجسته بنگلادشی و برنده جایزه صلح نوبل و «اخلاق علم» نوشته دیوید رسینک که برگزیده جایزه کتاب فصل جمهوری اسلامی هم شده است.هم اکنون ترجمه و جذب آثار اندیشمندان منتقد نظام سرمایه‌داری یا منتقد نظام سلطه و... (به صورت شخصیت‏محور) یا ترجمه آثار انتقادی در زمینه‌های مختلف نظام سرمایه‌داری، تجدد، مدرنیته، سبک زندگی غربی، شهرسازی مدرن، بردگی مدرن، محیط زیست، ورزش مدرن، کشاورزی مدرن، پزشکی مدرن، فقر جهانی، بهداشت جهانی، بحرانهای اجتماعی و خانوادگی، بحران معنویت و الحاد، مصرف‏گرایی، ارتباطات، ماهواره، بحران آب، فمنیسم و... از موضوعات مورد علاقه و اولویت‌های ترجمه ماست، از هر زبانی باشد، خصوصاً عربی و انگلیسی و اسپانیولی ...

خصوصاً در حال حاضر به دنبال موضوعاتی هستیم که تجربیات مخاطبان، دانشجویان و مدیران کشور ما را در زمینه‌های مختلف فراوان کند. اینها نیازهای پژوهشی کشور ماست و اگر قصد تحقق یا احیای تمدن نوین اسلامی را داریم، هم باید شناخت درستی از وضعیت خودمان داشته باشی و هم اینکه تجربیات کشورهای مختلف را رصد یا مطالعه کرده باشیم. خوشبختانه در سالهای اخیر در خصوص غرب‏ شناسی نظری اقدامات نسبتاً خوبی صورت گرفته و بیشتر در این زمینه مبانی محدود مانده است. از سویی فقط محدود به کشورهای غربی بود و از خیلی مناطق جهان و تجربیات عینی و عملی آنها غافل بوده ‏ایم؛ با اینکه می ‏توانستند و می‏توانند دامنه دانش تجربی ما را گسترش بدهند.خوشبختانه از سال‌های گذشته مرکز پژوهش‌های اسلامی صداوسیما با انتشار ۱۱۰ شماره نشریه «سیاحت غرب» و انتشارات کتاب صبح با مدیریت آقای مهدی نصیری، فتح بابی خوبی را در این زمینه‌ها آغاز کرده‌اند، ولی متأسفانه بعد از ایشان پیگیری نشد و همان آثار هم متأسفانه خوب دیده نشدند. لذا اگر از این آثار، حمایت به موقع صورت نگیرد، فایده ای ندارد؛ چرا که باعث دلسردی و ناامیدی و شاید ورشکستگی ناشران و خط شکنان فرهنگی خواهد بود. ما در این زمینه ‌ها خلأهای فراوانی داریم و نیاز داریم که از پژوهش های صورت گرفته در این حوزه ها در دنیا مطلع باشیم تا بهتر بتوانیم برای این مشکلات و معضلات در کشور خودمان، برنامه ریزی و سیاستگذاری کنیم. متأسفانه خلأهای پژوهشی به زبان فارسی در این حوزه هم بسیار زیاد است.

موضوعات فراوانی هستند که ما نیاز داریم از آنها خبر داشته باشیم. به نظرم یک گیر اصلی و اساسی ما این است که رصد دقیقی از اتفاقات یا ابتکارات یا تولیدات جهانی نداریم و جهان را محدود به چند کشور اروپایی و آمریکا کرده ایم. اگر با آن خودباوری و باور به توان و استعداد داخلی و همچنین رویکرد انقلابی و انتقادی و جامعیتی که در عرصه رصد همه جانیه و ترجمه مدنظرمان هست، درست محقق شود، اتفاقات مختلفی را در جامعه و بین نخبگان و مخاطبان شاهد خواهیم بود. بنده معتقد به نهضت ترجمه هستم؛ البته نهضت ترجمه­ای به آن معنا و منظوری که اراده دارم، نه مثل برخی روشنفکران دینی و غربزده‌های وطنی که تجربیات و ظرفیت‌های خود را نمی‌شناسند و همه چیز را از غرب می‌خواهند بیاورند، حتی پذیرایی از مسافران در هتل ها یا سیستم هوایی یا ریلی کشور. متأسفانه جریان غالب ترجمه در کشور ما، جریان وادادگی فکری و هویتی است و همین باعث شده است که تا هر وقت اسم از ترجمه می‌آوریم عده‌ای از دلسوزان بترسند و از آن فاصله بگیرند. چرا که ترجمه ها تاکنون بسیار یک‏سویه و غیرسازگار با مبانی و فرهنگ و هویت‏ها بوده، لذا لطمات فراوانی را بر جامعه فرهنگی و دینی و اجتماعی گذارده است. اما واقعیت این است که ترجمه هدفمند و گزینش شده می‌تواند افق‌های جدید و تجربیات ذی‌قیمتی را در اختیار ما قرار دهد؛ تجربیاتی که ممکن است در اثر غفلت و کوتاهی ما، در جامعه ما هم اتفاق بیفتد یا تکرار شود.

واقعاً این مسأله یکی از مشکلات جدی ما در عرصه نشر و ترجمه کتاب است که غالباً کتاب‌هایی که با رویکرد نظام سرمایه‌داری و لیبرال دموکراسی همسو یا سازگارند یا در راستای منافع آنها هستند، به سرعت و با حجم بالا و تنوع فراوان و موضوعات گوناگون به فارسی ترجمه می‌شوند و از آن طرف، خیلی از کتاب‌ها و شخصیت‌هایی که به این نظم نوین جهانی، نظام لیبرال دموکراسی و نظام سرمایه داری معترضند، نه تنها ترجمه نمی‏شوند، بلکه دیده و معرفی هم نمی شوند. شاید به عبارت دیگر بتوان گفت که ما شاهد یک مافیایی پنهان در زمینه ترجمه آثار هستیم؛ یعنی مافیایی که نمی‌گذارد کتابهای خوب و انتقادی در کشور ما دیده و ترجمه شود. حتی اگر کتابهای خوبی هم چاپ شده باشند، در فضای توزیع و رسانه ای اصلاً معرفی و دیده نمی شوند؛ کأنه کتابی در این حوزه تولید نشده است. به نظرم سفارتخانه‌های خارجی در این زمینه‏ها نقش‌آفرین هستند و کتاب‌هایی که باب طبع نظام سرمایه‏داری و سبک زندگی غربی باشند را دارند ترویج می‌کنند یا به ناشران یا مترجمان پیشنهاد یا سفارش می دهند یا حمایت می‏کنند. خوشبختانه برخی خواص و نخبگان ما متوجه این مسأله مهم شده اند و دارند کارهایی را انجام می دهند، اما با سرعت کم و عناوین محدود. به تعبیر خودم حرکتی لاک‌پشتی. برای گفتمان سازی، جریان سازی و سپس اثرگذاری در این زمینه ها، هم باید عناوین کارهای فراوان باشد و هم تعداد و تنوع آنها و هم کمیت و کیفیت بیشتری. 

جریان‌های معترض فراوانی در جهان وجود دارد که متأسفانه علیرغم شعارهای ما و مسئولان انقلابی ما، اطلاعی از آن جریان‌های انتقادی نداریم. اگر این ارتباطات علمی و عملیاتی برقرار شود، تجربیات ما و آنها متقابلاً منتقل شود، وضعیتی به مراتب بهتر از وضعیت فعلی برای جهان اسلام خواهیم داشت. 

* درباره ترجمه معکوس هم اقدامی کردید؟

ترجمه معکوس هم حوزه‌ای است که از آن در نشر معارف غافل نیستیم. اگرچه تعدادی از کتاب‌های ما ترجمه شده‌اند (حدود ۲۵-۲۰ کتاب) که عمدتاً در حوزه معارف اسلامی و پرسش ها و پاسخهای دانشجویی بود که توسط طلاب و پژوهشگران جامعه المصطفی(ص) صورت گرفته است، ولی به خاطر عدم اطمینان از توزیع در فضای بین‏الملل، فعلاً اقدامی برایش نکرده‌ایم. اگرچه داریم به این مسأله فکر می کنیم. تجربیات ناشران دیگر و مشکلات این حوزه را تحلیل می‌کنیم. الآن مراکزی برای حمایت از ترجمه معکوس در کشور پول و بودجه دارند، ولی اقدام خاص و عملی انجام نمی‏دهند و حمایت‏ها در حد حرف باقی می‏ماند... سعی می کنیم نشر معارف پس از بررسی جوانب مختلف و طی یک برنامه‏ریزی مشخص، به صورت هدفمند و با برنامه، در زمینه ترجمه معکوس هم فعال شود. انشاءالله.

* حرف آخرتان...

ایده ها و کارهای زمین مانده مورد نیاز زیاد هست، توان مالی و ظرفیت سخت افزاری نشر معارف محدود هست و اگر حمایت و استقبال به موقع از سوی مخاطبان و متولیان و سیاستگذاران فرهنگی و داعیان داران مهندسی فرهنگی و... صورت نگیرد، فایده ای نخواهد داشت و این اقدامات در نیمه راه متوقف خواهد شد و رویکرد نشر هم قطعاً تغییر خواهد کرد. لذا دغدغه بنده در حال حاضر بیشتر معرفی و توزیع محصولات تولید شده هست تا تولید آثار جدید.